ส่งกลิ่นเหม็นมีหนอนยัวะเยียะ ที่กำลังทำหน้าที่กำจัดขยะซากสัตว์เพื่อรักษาสภาพสิ่งแวดล้อมตามกฏเกณฑ์ของธรรมชาติ  เริ่มพบซากสัตว์หลายชนิดพร้อมกับได้ยินการ

เคลื่อนไหวคล้ายสัตว์ตกใจหนี  เวลาผ่านไปก็ยังหาทางออกจากป่าโทะไม่ได้  ตรงกันข้ามกลับเดินวนมาที่เก่าอีกเนื่องจากพบโครงกระดูกจระเข้เหมือนเดิม คราวนี้ตัดสินใจเดินไปในทิศทางตรงกันข้าม ทุกคนเพิ่มความสังเกตมากขึ้น พยายามเดินไปในทิศทางที่มีแสง ยิ่งตะวันคล้อยต่ำ ทุกคนต้องเร่งฝีเท้าเพื่อพาตัวเองออกจากป่าโทะให้ได้ก่อนตะวันตกดิน ในที่สุด เด็กๆ ก็สามารถออกจากป่าโทะได้ แต่ห่างจากจุดที่เรามาถึงป่าโทะในตอนแรกมากโขทีเดียว และแล้วทุกคนกลับถึงบ้านอย่างปลอดภัยพร้อมกับประสบการณ์การสำรวจธรรมชาติที่ทรงคุณค่ายิ่ง  ทิ้งไว้ซึ่งความงามของป่าโทะอยู่เบื้องหลัง  จากนั้นก็บ้านใครบ้านมันก็แล้วกัน ประสบการณ์ครั้งนั้นของข้าพเจ้าส่งผลมาถึงปัจจุบัน
          มกราคม 2543 ข้าพเจ้ามีโอกาสเดินทางไปจังหวัดตรัง ทันทีที่เข้าเขตจังหวัดตรัง  บรรยากาศเมืองใต้มันรุมเร้าให้หวนคิดถึงลูกโทะที่เคยลองลิ้มเมื่อวัยเด็กขึ้นมาทันใด สิ่งแรกที่ถามผู้คนในจังหวัดตรังคือ ที่นี่มีลูกโทะหรืเปล่า สร้างความฉงนให้กับผู้คนมากหน้าหลายตา  ข้าพเจ้าประเมินสถานการณ์ผิดไปอย่างถนัดคนกลุ่มแรกที่ถูกถามไม่มีใครรู้จักลูกโทะเลย จะให้รู้จักลูกโทะ ลูกไม้ป่าได้อย่างไร เพราะเขาเป็นกลุ่มคนใน

 เมือง  "ความพยายามอยู่ที่ไหนความสำเร็จย่อมอยู่ที่นั่น" มันก้องขึ้นมาในหู ต้องตั้งใจค้นหาคำตอบให้ได้ นับเป็นความโชคดีของข้าพเจ้าที่มีโอกาสพบคณะครูจากโรงเรียนสตรีภูเก็ต ข้าพเจ้าไม่ผิดหวังเลยในคราวนี้  เนื่องจากโรงเรียนสตรีภูเก็ตเป็นโรงเรียนสมาชิกสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนและทำการศึกษารวบรวมพันธุ์ไม้ท้องถิ่น และได้รับข้อมูลเพิ่มเติมว่าคนในเมืองไม่ค่อยจะรู้จักกัน และหายากขึ้นทุกวัน ข้าพเจ้าจึงใช้โอกาสให้ข้อคิดว่า "โทะ" เป็นไม้ที่มีเสน่ห์มากสำหรับพัฒนาเป็นไม้ประดับที่สวยงามและมีเสน่ห์ในตัว ไม่ว่าจะรูปทรงต้นที่เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก ใบสีเขียวเข้มสด ด้านบนเรียบเป็นมัน ส่วนด้านล่างจะมีขนสั้นอ่อนนุ่มสีขาวนวลถึงเหลืองอ่อนคล้ายกับกำมะหยี่ ทำให้สีใบด้านล่างอ่อนโดยนุ่มนวล เหลือบเป็นสีเงินเมื่อต้องแสงแดด ส่วนดอกสวยงามตั้งแต่ดอกตูมมีลักษณะกลม ทยอยกันบาน ซึ่งจะมีสีเริ่มจากดอกตูมชมพูอ่อน โอบอุ้มด้วยกลีบเลี้ยงสีเขียว พอเริ่มคลี่กลีบแย้มบานจะพบว่ามีห้ากลีบเป็นสีชมพูเข้มจนถึงชมพูอมม่วง และแล้วสีค่อยๆ จางลงจนในที่สุดเป็นสีขาวเมื่อดอกโรย และเริ่มติดผลเป็นสีเขียวปนเท่าผลน่ารัก ลักษณะกลมป้อม มีมงกุฎติดอยู่ด้านบน เมื่อผลสุกจะมีสีม่วงอมเทาจนถึงดำ รสหวานหอมพร้อมเมล็ดละเอียดเนื้อนุ่ม นอกจากอร่อยแล้วยังมีวิตามินแร่ธาตุที่มีคุณค่าทางอาหาร เป็นผลไม้ป่าที่มีเสน่ห์เป็นที่หลงใหลของเด็กๆ (สมัยก่อน) และนกนานาชนิด เหมือนพวกเบอร์รีของเขตอบอุ่นในประเทศตะวันตกที่ทำเป็นแยมส่งมาขายในประเทศเราในราคาสูง  (อ่านต่อ)