มหัศจรรย์ชีวิตแตนเบียน
แตนเบียน (parasitic
wasps)
เป็นแมลงในอันดับ
Hymenoptera อยู่ในอันดับเดียวกับ ผึ้ง
มด ต่อ และแตน แต่เนื่องจากมีช่วงหนึ่งของชีวิต
ที่ต้องอาศัยอยู่ภายในหรือภายนอกแมลงชนิดือ่นและกินแมลงนั้นเป็นอาหาร
จืงได้ชื่อว่า แตนเบียน
จะต่างจากปรสิตตรงที่ในที่สุดจะฆ่าแมลงอาศัยในขณะที่ปรสิตทำให้เจ้าบ้านอ่อนแอหรือเกิดโรค แต่ไม่ฆ่าเจ้าบ้าน
แมลงในกลุ่มนี้มีความหลากหลายทางชีวภาพสูงมาก
อาจสูงกว่าแมลงในกลุ่มด้วงซึ่งเคยคาดว่ามีความหลากหลายทางชีวภาพสูงสุดในกลุ่มแมล
สาเหตุที่คนส่วนใหญ่ไม่รู้จักแตนเบียนมกเท่ากับผึ้งและมด ต่อ แตน
อาจมาจากแตนเบียนเป็นแมลงที่มีขนาดเล็ก
บางชนิดไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า อาจมีขนาดเล็กมากถึง 0.5
มิลลิเมตร ซึ่งแตนเบียนกลุ่มนี้จะเบียนไข่ของแมลงชนิดอื่น
นอกจากนี้แตนเบียนมีลักษณะโครงสร้างของร่างกายที่เปราะบาง
ต้องใช้ความระมัดระวังสูงในการเก็บรักษาตัวอย่าง
อย่างไรก็ตาม แมลงในกลุ่มนี้มีคุณค่าทางเศรษฐกิจและนิเวศวิทยา
ไม่ต่างจากแมลงกลุ่มอื่นในอันดับเดียวกัน
เนื่องจากแตนเบียนดำรงชีวิตกึ่งปรสิต
จึงเป็นตัวควบคุมจำนวนประชากรของแมลงชนิดอื่นๆ
โดยเฉพาะแมลงที่เป็นศัตรูพืชและแมลงที่เป็นพาหะนำโรค
สามารถนำความรู้นี้มาประยุกต์ใช้ในกาควบคุมโดยชีววิธี
ซึ่งเป็นการลดต้นทุนการผลิตของเกษตรกร ลดการใช้สารฆาแมลง
และรักษาสิ่งแวดล้อม
ในปัจจุบันประเทศไทยได้นำแตนเบียนมาใช้ในการควบคุมแมลงศัตรูในธรรมชาติแล้ว
เช่น Anastatus sp. และ
Ooencurtus sp. ใช้เบียนมวลลำไย
Tesseratoma papillosa
และใช้แตนเบียนขนิด Cotesia plutellae
และ Diadegma semiclausum
เบียนหนอนใยผัก
ซึ่งหนอนชนิดนี้ได้ก่อให้เกิดผลเสียทางเศรษฐกิจอย่างใหญ่หลวง
เพราะมันทำลายพืชเศรษฐกิจที่สำคัญของประเทศไทย เช่น กะหล่ำปลี
กวางตุ้ง ผักกาดหัว ผักกาดขาวปลี และผักอื่นๆ อีกหลายชนิด
นอกจากนี้แตนเบียนยังเป็นตัวอย่างที่ดีในการศึกษาสายสัมพันธ์ทางวิวัฒนาการอนุกรมวิธานความสัมพันธ์ระหว่างแมลงอาศัยและแตนเบียนรวมถึงระบบนิเวศวิทยา
ตัวอย่างแตนเบียนที่พบในประเทศไทย
- วงศ์
Ichneumonidae
เป็นวงศ์ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูงที่สุดในกลุ่มแตนเบียนทั้งหมด
ตัวเต็มวัยมีรูปร่าง ขนาดและวงจรชีวิตที่แตกต่างกันออกไป
ส่วนใหญ่จะมีลำตัวผอมเรียวและมี ovipositor
ยาว มีสีสันสดใส จะเบียนแมลงที่อยู่ในกลุ่มผีเสื้อ ด้วง
แมลงวันและผึ้ง
-
วงศ์
Braconidae
เป็นวงศ์ที่ใหญ่เป็นอันดับ 2 รองจาก Ichneumonidae
ตัวเต็มวัยมีขนาดไม่ใหญ่มากนัก ส่วนใหญ่จะมีสีน้ำตาล
น้ำตาลส้ม น้ำตาลเข้มถึงดำ จะมี่มีสีสันสดใสมากนัก
เป็นแตนเบียนกลุ่มที่นิยมนำมาใช้ในการควบคุมแมลงศัตรู
โดยใช้วิธีเบียนแมลงในกลุ่มผีเสื้อ ด้วง แมลงวัน ผึ้ง เพลี้ยอ่อน
เป็นต้น
-วงศ์
Evaniidae แตนเบียนในวงศ์นี้จะเบียนไข่แมลงสาบ
สามารถพบได้ตามบ้าน ตึก หรือสถานที่ที่มีแมลงสาบ
-วงศ์
Stephanidae
เป็นแตนเบียนของตัวอ่อนด้วงที่อาศัยอยู่ในไม้ (wood-boring
beetle)
สังเกตแตนเบียนกลุ่มนี้ได้จากด้านบนของหัวจะมี่ส่วนยื่นออกมาคล้ายฟัน
ดูแล้วเหมือนมงกุฎ
- Superfamily
Chalcidoidea เป็นแตนเบียนที่มีความสำคัญอีกกลุ่มหนึ่ง
มีขนาดเล็กมาก โดยทั่วไปมีขนาด 2-3 มิลลิเมตร สามารถพบได้ทั่วไป
เป็นแตนเบียนไข่และตัวอ่อนขแงแมลงในกลุ่มผีเสื้อ แมลงวัน ด้วง
และมวน ซึ่งเป็นแมลงศัตรูที่สำคัญของพืชเศรษฐกิจ
Superfamily Chalcidoidea
|
