นับเป็นความยากลำบากอย่างยิ่ง  ในการที่จะมีผู้ใดสามารถประมวลพระราชกรณียกิจทั้งมวล  ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี  ไว้ ณ ที่แห่งเดียวได้โดยไม่ขาดตกบกพร่อง และโดยไม่จำกัดขอบเขตของแต่ละลักษณะงานเอาไว้  ทั้งนี้เนื่องจากดังที่ได้กล่าวแล้วในเบื้องต้นว่า  งานและกิจกรรมตลอดจนโครงการต่างๆ อันหลากหลายที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ทรงดำเนินการอยู่นั้นมีจำนวนมากมายมหาศาล  และครอบคลุมไปในหลายสาขา  โดยส่วนพระองค์เองแล้วทรงเป็นทั้ง ศลิปิน นักคิด นักเขียน นักการศึกษา นักพัฒนา นักโภชนการ ฯลฯ และทรงงานในทุกด้านดังที่กล่าวไว้นี้  มาอย่างต่อเนื่อง ผลงานจึงปรากฎเป็นรูปธรรมกว้างขวางเกินกว่าจะจดจารบันทึกไว้ในที่แห่งเดียวได้  ดังนั้นจึงเป็นความจำเป็นอย่างยิ่ง ที่จะขออนุญาตกำหนดขอบเขตความเรียงบทนี้ ไว้แต่เพียงการแสดงให้เห็นภาพรวม และสาระสำคัญของงานที่มีส่วนเกี่ยวข้องเชื่อมโยงกับการพัฒนาอันเนื่องมาจกาพระราชดำริเพียง 2-3 ลักษณะสำคัญคือ งานด้านการพัฒนาชนบท งานพัฒนาด้านการศึกษา และงานด้านการศึกษาวิจัย และการนำเทคโนโลยีสมัยใหม่มาใช้ในการพัฒนา และอนุรักษ์สภาพแวดล้อม  เท่านั้น  ซึ่งย่อมเป็นที่แน่นอนว่า งานสำคัญดังกล่าวนี้ เป็นเพียงส่วนน้อยนิด หากเทียบกับงานทั้งปวงที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้ทรงอุทิศกพระองค์กระทำอยู่เพื่อพสกนิกร และประเทศชาติ