|
สมอพิเภก
ชื่อวิทยาศาสตร์ :
Terminalia bellirica
(Gaertn) Roxb.
วงศ์ :
COMBRETACEAE
ชื่อสามัญ
: Beleric myrobalan . Bastard
myrobalan
ชื่ออื่น : ซิบะดู่
(กะเหรี่ยง-เชียงใหม่) ลัน (เชียงราย) สมอแหน
(ภาคกลาง) สะคู้ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) แหน แหนขาว
แหนต้น (ภาคเหนือ)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
ไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ผลัดใบ
สูง 15-35 เมตร ลำต้นเปลาตรง โคนต้นมักเป็นพูพอน
เปลือกสีเทาอมน้ำตาลหรือเป็นสีดำๆ ด่างๆ เป็นแห่งๆ
ค่อนข้างเรียบหรือแตกเป็นร่องเล็กๆ ไปตามยาวลำต้น
เปลือกในสีเหลือง เรือนยอดกลมแผ่กว้างและค่อนข้างทึบ
กิ่งอ่อนและยอดอ่อนมีขนประปราย ใบ เป็นชนิดใบเดี่ยว
ติดเวียนกันเป็นกลุ่มตามปลายๆ กิ่ง
ทรงใบรูปรีแกมรูปไข่กลับ กว้าง 9-15 ซม. ยาว 13-19
ซม. โคนใบสอบมาสู่ก้านใบ
ส่วนที่ค่อนไปทางปลายใบผายกว้าง
ปลายสุดจะหยัดคอดเป็นติ่งแหลมสั้นๆ
เส้นแขนงใบโค้งอ่อน มี 6-10 คู่
เส้นใบแบบเส้นร่างแหเห็นชัดทางด้านท้องใบ
เนื้อใบค่อนข้างหนา
หลังใบเขียวเข้มและมีขนสีน้ำตาลกระจายทั่วไป
ท้องใบสีจางหรือสีเทามีขนนุ่มๆ คลุม
แต่ทั้งสองด้านขนจะหลุดร่วงไปเมื่อใบแก่จัด ขอบใบเรียบ
ก้านใบยาว 4-6 ซม.
บริเวณกึ่งกลางก้านจะมีต่อมหรือตุ่มหูด หนึ่งคู่ ดอก
เล็ก สีขาวอมเหลือง ออกเป็นช่อเดี่ยวๆ แบบหางกระรอก
ที่ง่ามใบหรือรอยแผลใบตามกิ่ง ปลายช่อจะห้อยย้อยลง
ช่อยาว 10-15 ซม. ดอกเพศผู้ส่วนใหญ่จะอยู่ตามปลายๆ ช่อ
ส่วนดอกสมบูรณ์เพศจะอยู่ตามโคนช่อ กลีบฐานดอก มี 5
กลีบ โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วยเล็กๆ
ทั้งหมดมีขนทั่วไป เกสรเพศผู้มี 10 อัน
เรียงซ้อนกันอยู่สองแถว รังไข่ ค่อนข้างแป้น
ภายในมีช่องเดียวและมีไข่อ่อน 2 หน่วย
หลอดท่อรังไข่มีหลอดเดียว ผล กลมหรือกลมรีๆ แข็ง
ผิวนอกปกคลุมด้วยขนสีน้ำตาลหนาแน่น
ออกรวมกันเป็นพวงโตๆ
ออกดอกระหว่างเดือน มีนาคม - พฤษภาคม
ก่อนออกดอกจะทิ้งใบแล้วผลิใบใหม่จนเต็มต้นถึงจะเริ่มออกช่อ
ผลจะแก่จัดระหว่างเดือน กันยายน - พฤศจิกายน
ประโยชน์ :
เนื้อไม้ สีเหลืองอมเทา ใช้ทำฝา
หีบใส่ของ ทำเครื่องมือการเกษตร ผล
ให้น้ำฝาดสำหรับฟอกหนัง ตำรายาไทยใช้ผลดิบเป็นยาระบาย
ผลสดมีฤทธิ์ฝาดสมาน
แก้ท้องเสีย
เปลือกและผลให้สีเขียวขี้ม้าใช้ย้อมผ้า |
