ความเป็นมา
          ในปี 2546 สำนักพระราชวังได้ขอใช้พื้นบริเวณเขื่อนลำตะคอง ต. คลองไผ่ อ. สีคิ้ว จังหวัดนครราชสีมา จำนวน 4 ไร่เศษ จากกรมธนารักษ์ ต่อจากการไฟฟ้าฝ่ายผลิต เพื่อใช้เป็นศูนย์ฝึกอบรมของโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ และเป็นการรองรับการดำเนินงานของกิจกรรมสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช เนื่องจากโรงเรียนสมาชิก "สวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน" ซึ่งขณะนี้มีอยู่ถึง 416 โรงเรียน และกำลังรอการรับเป็นสมาชิกอีกประมาณ 700 โรงเรียน และยังมีสมัครเข้ามาเรื่อยๆ ดังนั้นการฝึกอบรมที่จะให้เกิดความเข้าใจในการดำเนินงาน จึงเป็นสิ่งจำเป็น รวมถึงในเรื่องการจัดทำหลักสูตรบูรณาการและหลักสูตรท้องถิ่น โดยที่ ตำบลคลองไผ่มีโรงเรียนที่อยู่ใกล้กับพื้นที่ทั้งที่สังกัดการประถมศึกษาและกรมสามัญศึกษา ที่จะนำมาใช้เป็นตัวอย่างในการดำเนินงาน อีกทั้งทางโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ วางแผนที่จะย้ายหน่วยปฏิบัติการต่าง ๆ อาทิ หน่วยปฏิบัติการพฤกษศาสตร์ ซึ่งมีห้องปฏิบัติการความหลายหลากของพืช ห้องปฏิบัติการสรีรวิทยาพืช ห้องปฏิบัติการนิเวศวิทยาและภูมิศาสตร์พืช ห้องปฏิบัติการกายวิภาคศาสตร์พืช ห้องปฏิบัติการเรณูวิทยา ห้องวาดภาพทางพฤกษศาสตร์ ห้องปฏิบัติการจุลทรรศน์อิเล็คตรอน ห้องปฏิบัติการรวม ห้องเก็บตัวอย่างพรรณไม้แห้ง หน่วยปฏิบัติการวิเคราะห์ จากสำนักงานโครงการฯ ที่สวนจิตรลดา มาอยู่ที่ศูนย์อนุรักษ์พันธุกรรมพืชฯ คลองไผ่ ต.คลองไผ่ อ.สีคิ้ว (อยู่บริเวณใกล้เคียงกัน) ศูนย์ฯนี้นอกจากเป็นหน่วยปฏิบัติการแล้วยังมีหน่วยเพาะชำกล้าไม้ มีการปลูกรวบรวมพันธุกรรมพืชในลักษณะสวนพฤกษศาสตร์ สวนสมุนไพร และการปลูกรักษาพืชพรรณไม้ในสภาพธรรมชาติ
วัตถุประสงค์ของศูนย์ฝึกอบรมฯ คือ

• เป็นหน่วยประสานงานและเผยแพร่งานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนให้กับโรงเรียนที่เป็นสมาชิกสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน

• เป็นสถานที่สำหรับฝึกอบรมและของโรงเรียนสมาชิกสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน ในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และในเขตการศึกษาอื่น ๆ