นิเวศวิทยาและการแพร่กระจายของปลวกในประเทศไทย 

 

1   2   3   4   5   6   7   8   9   10  11  12

 

 

        Major soldier :  หัวมีสีแดงเรื่อออกเหลือง ที่ขอบมีร่องอยู่ด้านหน้า มีขอบฐานที่แผ่นแข็งส่วนหัวที่ต่ำลงมาจากริมฝีปากบน (postclypeus) และสันหนวดมีสีน้ำตาลแดงเรื่อ ริมฝีปากบนมีสีเดียวกับสีของหัว กรามมีสีน้ำตาลแดงเรื่อๆ หนวดมีสีอ่อน มีสีน้ำตาลอ่อนเจือ อกปล้องแรกมีสีเหลือง มีสีน้ำตาลอ่อนเจือที่บริเวณด้านหน้าและด้านหลัง หัวมีขนน้อยมากจนเกือบไม่มีเลย ที่ปลายของริมฝีปากบนมีขนสั้นๆ ขึ้นอยู่ที่ขอบ ซึ่งขนตรงกลางขอบนั้นสั้นกว่าด้านข้าง ที่มุมขอบด้านหน้าทางซ้ายมีขนแข็ง 3 เส้น ส่วนมุมด้านขวามี 2 เส้น แผ่นเปิดริมฝีปากล่าง (postmentum) มีขนแข็งติดอยู่ด้านข้าง ข้างละ 3 เส้น ซึ่งอยู่ใต้ขอบบนลงมา แผ่นอกปล้องแรกมีขนเล็กๆ ติดอยู่ที่ตรงกลางขอบด้านหน้า พูด้านข้างมีขนยาวแข็งติดอยู่ต้านละ 1 เส้น มีขนแข็งติดอยู่ที่ข้างๆ ด้านท้ายอีกข้างละ 1 เส้น นอกนั้นส่วนอื่นๆ ของแผ่นอกปล้องแรกไม่มีขนแข็งหรือเส้นขนเลย หัวเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ขอบด้านข้างโป่งออกมาเล็กน้อยที่บริเวณข้างๆ ด้านท้าย  จนถึงสันของหนวด และลดต่ำลงมาเล็กน้อยจากรอยโป่ง ส่วนที่กว้างที่สุดของหัวอยู่ที่ลำดับที่สามของฐาน ช่องเปิดที่หัว (fontanelle) กลม มีร่องวิ่งไปทางด้านหน้า แผ่นแข็งส่วนหัวที่ต่ำลงมาจากริมฝีปากบนทางด้านท้าย (postclypeus) กว้างมากกว่ายาว มีร่องอยู่อยู่ตรงกลาง ส่วนแผ่นแข็งที่หัวที่ต่ำลงมาจากริมฝีปากบนทางด้านหน้า (anteclypeus) สั้น เป็นแผ่นใส ริมฝีปากบนกว้างพอๆ กับยาว ส่วนที่กว้างที่สุดอยู่ตรงกลาง ปลายริมฝีปากบนมีสีใส เป็นลอนบางๆ 2 ลอน กรามใหญ่ แข็งแรง เป็นรูปเคียว มีโค้งแข็งแรงที่ส่วนปลาย กรามด้านซ้ายมีฟัน 2 ซี่ ส่วนด้านขวามี 1 ซี่ แผ่นปิดริมฝีปากล่าง (postmentum) โค้งพอประมาณ ส่วนที่ว้างที่สุดมีความกว้างเกินกว่าหนึ่งเศษหนึ่งส่วนสองเท่าเพียงเล็กน้อยของส่วนที่คอด ส่วนที่คอดจะอยู่ใกล้กับขอบด้านท้ายมากกว่าส่วนที่กว้างที่สุด หนวดมี 16-17 ปล้อง หนวดปล้องที่ 2 ยาวมากกว่าปล้องที่ 3 และ 4 แผ่นอกปล้องแรก ขอบด้านหน้ายื่นออกมา ด้านข้างมีพูเล็กๆ ทรงกลมกว้างมีรอบบากทางด้านล่าง ขอบด้านท้ายเว้าเข้าไปตรงกลาง
        minor soldierหัวมีสีเหลือง ร่องที่รูเปิดด้านหน้าเห็นเป็นขอบชัดเจน ขอบด้านท้ายของแผ่นแข็งส่วนหัวที่ลงมาจากริมฝีปากบน (postclypeus) และสันหนวดมีสีน้ำตาลแดงเรื่อ ริมฝีปากบนมีสีน้ำตาลอ่อนออกเหลือง มีปลายยื่นยาว กรามมีสีน้ำตาลแดงเรื่อสว่าง ส่วนฐานมีสีสว่างกว่าแผ่นอกปล้องแรก  มีสีน้ำตาลอ่อนออกเหลืองสว่าง มีสีแดงเรื่อแต้มตามขอบขามีสีอ่อน หัวมีขนยาวเข็งขึ้นเล็กน้อยที่บริเวณครึ่งทางส่วนท้าย แผ่นแข็งส่วนหัวที่ต่ำลงมาจากริมฝีปากบนทางด้านท้าย (postclypeus) มีขนแข็งเล็กติดอยู่ 2 เส้น ส่วนปลายขอบริมฝีปากบนมีขนสั้นๆ ขึ้นเป็นแนว มีขนแข็งสั้น 2 เส้นติดอยู่ที่พูด้านข้าง ข้างละ 1 เส้น แผ่นปิดริมฝีปากล่าง (postmentum) มีขนแข็งเล็กๆ 1 หรือ 2 เส้นติดอยู่ที่ขอบด้านข้างอยู่ด้านหน้าส่วนที่กว้างที่สุด อกปล้องแรกมีขนติดอยู่น้อยมาก หัวมีรูปทรงค่อนข้างขนานหักเข้าตรงกลาง ส่วนที่กว้างที่สุดอยู่ที่จุดสิ้นสุดของส่วนท้ายของสันหนวด รูเปิดที่ส่วนหัวมีรูปร่างกลม มีร่องพุ่งตรงไปยังด้านหน้า ริมฝีปากบนรูปร่างยาว ยาวกเกินกว่าส่วนปลายของกราม มีร่องยาวเป็นเส้นอยู่ตรงกลาง ส่วนปลายเป็นพู 2 พู กรามบอบบางเป็นรูปเคียว กรามด้านซ้ายมีฟัน 2 ซี่ กรามด้านขวามีฟันแหลมคม 1 ซี่ แผ่นปิดริมฝีปากล่าง (postmentum) ขยายออกกว้าง ส่วนที่กว้างที่สุดจะกว้างกว่าส่วนที่คอดเพียงเล็กน้อย ส่วนทึ่คอดอยู่ใกล้มาทางขอบด้านท้าย หนวดมี 15-16 ปล้อง หนวดปล้องที่ 2 ยาวกว่าปล้องที่ 3 เล็กน้อย และสั้นกว่าปล้องที่ 4 เล็กน้อย อกปล้องแรกมีความกว้างเท่ากับหนึ่งเศษหนึ่งส่วนสองเท่าของความยาว ขอบด้านหน้ายื่นออกไปด้านหน้าเล็กน้อย ไม่มีรอยตัดที่ขอบ ขอบด้านท้ายเว้าเข้าไปตรงกลางเล็กน้อย

     2. Glyptotermes
 

    

 

       ปลวกทหารในสกุลนี้ส่วนหัวมีรูปร่างยาว ทางด้านหน้าของส่วนหัวเมื่อมองทางด้านข้างจะมองเห็นความชันได้อย่างชัดเจน ไม่มีรูเปิดที่ส่วนหัว (fontanelle) มีปล้องหนวดน้อยกว่า 15 ปล้อง
        ปลวกในสกุลนี้จะอาศัยอยู่กินเฉพาะภายในเนื้อไม้ โดยไม่มีทางเดินติดต่อกับดิน ซึ่งส่วนมากจะเป็นไม้ชิ้น ดังนั้นจึงเรียกปลวกในสกุลนี้ว่าปลวกไม้ชื้น (damp wood termite)
        ส่วนหัวของปลวกทหารมีสีน้ำตาลแดงเรื่อๆ โดยมีสีสว่างกว่าทางส่วนท้าย ส่วนทางด้านหน้าเป็นสีน้ำตาลแดงที่เข้มกว่าริมฝีปากบน และหนวดมีสีน้ำตาลอ่อน แผ่นอกปล้องแรกด้านบนมีสีน้ำตาลอ่อนออกไปทางสีเหลือง ขอบด้านหน้ามีสีเข้ม ขาและแผ่นท้องส่วนบนมีสีน้ำตาลอ่อนออกไปทางสีเหลือง หัวมีขนเล็กน้อย บริเวณหัวด้านหน้าเป็นโหนก มีขนสั้นๆ ปลายของริมฝีปากบนมีขนสั้นๆ ติดอยู่แผ่นอกปล้องแรกด้านบนมีขนสั้นๆ ตั้งอยู่ตลอดแนวขอบด้านหน้า และมีขนแข็งยาวตั้งอยู่บนขอบด้านข้าง และบนทั่วแผ่นอกปล้องแรก หัวเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีความยาวเกินหนึ่งและกึ่งหนึ่งเท่าของด้านกว้างนั้นเพียงเล็กน้อย พบเส้นตัว Y ได้บ้าง แต่ไม่เด่นชัดนัก ขอบบนด้านหน้าเป็นโหนกแต่ไม่เจริญนัก ลักษณะเป็นทรงกลมกว้าง รูปตัดเส้นภายนอกของหัวด้านหน้ามีมุมประมาณ 140 องศา ตาเล็ก รูปทรงไข่กว้าง ริมฝีปากบนมีความยาวมากกว่าด้านกว้าง ขยายไปเล็กน้อยเกินกว่าครึ่งหนึ่งของส่วนกราม กรามสั้น มีโคกปุ่มที่ฐาน กรามด้านซ้ายมีฟัน 3 ซี่ ซี่ที่ 1 และ 2 อยู่ใกล้กัน ซี่แรกกว้าง มีขอบตัดนูนโค้ง ฟันซี่ที่ 2 มีขอบตัดด้านหน้าที่สั้นกว่าขอบตัดด้านหลัง กรามด้านขวามีฟัน 2 ซี่ แผ่นปิดริมฝีปากล่าง (postmentum) เรียวยาว แบน มีความยาวเท่ากับ 3 เท่าของความกว้างสูงสุด ความกว้างของด้านหน้ายาวเป็นสองเท่าของด้านหลัง หนวดมี 11-12 ปล้อง หนวดปล้องที่ 2 ยาวเกินกว่ากึ่งหนึ่งของปล้องที่ 3 และยาวกว่าหนวดปล้องที่ 4 แต่ไม่ชัดเจนนัก แผ่นอกปล้องแรกแคบกว่าส่วนหัวเล็กน้อย ขอบด้านหน้าของอกปล้องแรกเว้าเข้าไปตื้นเล็กน้อย โดยหักลงตรงกลาง

     3. Neotermes

        ปลวกสกุลนี้พบแพร่กระจายอยู่ทั่วโลก จัดอยู่ในวงศ์ Kalotermitidae ในประเทศออสเตรเลีย พบอยู่ในตอไม้ตาย ไม้ฟืน และท่อนไม้ผุ แต่ส่วนมากมักเป็นศัตรูที่สำคัญของไม้ยืนต้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งต้นยูคาลิปตัส (Gay, 1967)
        ปลวกทหารในสกุล Neotermes   ส่วนมากจะมีขนาดใหญ่  หัวรูปร่างสี่เหลี่ยมผืนผ้าและกรามเจริญอย่างเห็นได้ชัด ซึ่งสามารถแยกความแตกต่างออกจากสกุล Glyptotermes  โดยสกุล  Neotermes  จะไม่พบปุ่มโหนกด้านหน้า ซึ่งอยู่ทางด้านหลังของส่วนหน้าของส่วนหัว นอกจากนี้ส่วนหน้าของหัวมีความชันไม่มาก โดยทั่วไปจะทำมุมไม่เกิน 45 องศา มีตารวมแต่ไม่มีสี อกปล้องแรก (pronotum) โดยมกกว้างเท่ากับความกว้างของส่วนหัว และมีรอยเว้าตื้นๆ อยู่ทางขอบด้านหน้า หนวดมี 15 ปล้องหรือมากกว่า

หน้าต่อไป

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
   
   
   
   
   
   

 

    Home      : ากหนังสือ ความหลากหลายของปลวกในประเทศไทย ,สำนักวิจัยการจัดการป่าไม้และผลิตผลป่าไม้ กรมป่าไม้