สวนพฤกษศาสตร์คลองไผ่
             Klong Phai Botanical Garden   
 

Rutaceae









เขยตาย

ชื่อวิทยาศาสตร์ :  Glycosmis pentaphylla (Retz.) DC.
วงศ์ :  Rutaceae
ชื่อสามัญ

ชื่ออื่น : กระรอกน้ำ, กระรอกน้ำข้าว (ชลบุรี); กระโรกน้ำข้าว, เขยตาย, ลูกเขยตาย (ภาคกลาง); เขนทะ (ภาคเหนือ); ตาระแป (มลายู-ยะลา); น้ำข้าว (ภาคกลาง, ภาคใต้); ประยงค์ใหญ่ (กรุงเทพมหานคร); พุทธรักษา (สุโขทัย); มันหมู (ประจวบคีรีขันธ์); ส้มชื่น (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ, ภาคเหนือ)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :  ไม้พุ่มสูง 1-2 เมตร มีขนสั้นนุ่มที่กิ่งก้าน ใบ ประกอบ 3-5 ใบ กว้าง 3.5-5 ซม. มีใบย่อย 2-5 ใบ เรียงสลับ กว้าง 4-6 ซม. ยาว 12-18 ซม. แผ่นใบค่อนข้างหนา รูปรีหรือรูปไข่ โคนใบรูปลิ่ม ปลายแหลม ขอบใบด้านบนและด้านล่างเกลี้ยง ดอก ช่อ แบบช่อแยก แขนง ดอกย่อยมีก้าน เรียงสลับบนแกนกลาง แต่ละช่อย่อยมีดอกดอกย่อยไม่เท่ากัน มีขนสั้นนุ่ม ก้านช่อยาว 1.5-3 ซม. ก้านดอกย่อยสั้นมากหรือไม่มีก้าน ดอกย่อยขนาดเล็ก เส้นผ่าศูนย์กลางดอกประมาณ 0.3 ซม. วงกลีบเลี้ยงเป็นแฉก แต่ละแฉกรูปสามเหลี่ยม กลีบดอกจำนวน 5 อัน สีขาว รูปขอบขนาน ปลายมน เกสรเพศผู้จำนวน 10 อัน เกสรเพศเมียจำนวน 1 อัน อยู่เหนือวงกลีบ ผลมีเนื้อและเมล็ดจำนวนมาก รูปกลม สีชมพู กว้างและยาวประมาณ 1 ซม.
         เป็นพืชเขตร้อนของทวีปเอเชีย และออสเตรเลีย ออกดอกประมาณเดือนมีนาคม-ธันวาคม ดอกมีกลิ่นหอม ขยายพันธุ์โดยการชำกิ่ง ตอนกิ่ง และเพราะเมล็ด

ประโยชน์ : รากมีรสขื่น รับประทานเป็นยาแก้พิษ ฝีภายในและภายนอก พิษแมลง พิษงู ขับน้ำนม ดอกและผลตำทารักษาหิด รากแก้ไข้ และโรคผิวหนังพุพอง ผลสุกรับประทานได้
ที่มาของข้อมูล พรรณไม้หอม, กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ , พ.ศ.2542