|
เลี่ยน
ชื่อวิทยาศาสตร์
: Melia
azedarach L. subsp.
malabathricum
วงศ์ :
Meliaceae
ชื่อสามัญ
: Bastard cedar, Bead Tree, Chinaberry,
Persian LiLac, White Ceder
ชื่ออื่น :
เกรียน (ภาคเหนือ); เคี่ยน, เลี่ยน (ภาคกลาง);
เลี่ยนใบใหญ่ (ภาคกลาง); เฮี่ยน (ภาคเหนือ)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
ไม้ยืนต้น ผลัดใบ
ขนาดปานกลางถึงขนาดใหญ่ สูงถึง 30 เมตร ลำต้นเปลาตรง
ผิวที่เปลือกเรียบสีเทาดำ หรือน้ำตาลแดง
เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่จะมีรอยเป็นร่องตามลำต้น
เปลือกต้นไม้มีสีขาว รสขม ฝาด กิ่งก้านมีสีเขียว
ไม่มีขน เรือนยอดเป็นพุ่ม รูปกระสวยโปร่งๆ กระพี้สีขาว
แก่นสีน้ำตาลอ่อน ใบ
เป็นชนิดใบช่อแบบสองชั้น
เรียงเวียนกันเป็นกลุ่มตอนปลายกิ่ง
ก้านช่อใบเกลี้ยงก้านหนึ่ง ๆ มีก้านแขนงย่อยเป็นคู่ ๆ
ตรงข้ามกัน 1- 4 คู่ ก้านแขนงใบย่อย 3 – 9 ใบ
ซึ่งจะอยู่ตรงข้ามกัน หรือทะแยงกันเล็กน้อย
ใบย่อยมีลักษณะรูปไข่
ส่วนกว้างสุดของใบอยู่ทางด้านก้านใบอาจเป็นรูปหอก
ใบยาวและค่อยๆ แคบไปสู่ปลายใบ
กว้างประมาณ 1.5 – 2.5 เซนติเมตร ยาว 3 – 6 เซนติเมตร
ใบยอดสุดมีขนาดใหญ่กว่าใบอื่นๆ
ปลายใบเป็นดิ่งเรียวแหลม
ผิวใบเกลี้ยงขอบใบหยักเป็นฟันเลี่อย
ฐานใบสอบและมักเบี้ยว ก้านใบย่อยยาวประมาณ 0.5
เซนติเมตร ก้านใบยอดมักยาวเกินกว่า 1 เซนติเมตร
ดอก ดอกมีลักษณะเป็นดอกช่อ สีชมพู
หรือสีเขียวแกมม่วง กลิ่นหอม แยกแขนง เป็นรูปสามง่าม
ดอกจะบานจากปลายซ่อมาสู่โคนช่อ
ดอกบานเต็มที่กว้างประมาณ 3
เซ็นติเมตรกลีบรองกลีบดอกเล็กมาก
โคนกลีบติดกันเป็นรูปกรวย ปลายแยกเป็นแฉกแหลม ๆ 5 แฉ
กลีบดอกรูปใบพายเล็ก ๆ 5 – 6 กลีบ ยาวประมาณ 1
เซนติเมตร โคนกลีบเป็นก้านเรียว
ในขณะที่ดอกยังตูมอยู่ขอบกลีบดอกประกบกันพอดี
พอบานเต็มที่กลีบจะตั้งฉากกับก้านดอก
เกสรตัวผู้มีก้านอับเรณูdติดกันเป็นหลอดสั้นกว่ากลีบดอกเล็กน้อย
ปลายดอกบานออกเป็นอับเรณู 10 อัน ผลของไม้เลี่ยน
เป็นแบบ droup ลักษณะกลมรี
ประกอบด้วยเนื้อและเปลือกแข็งหุ้มเมล็ดขนาดใหญ่พอสมควร
โดยประมาณเท่าเมล็ดข้าวเปลือก มีตั้งแต่ 4 – 5
เมล็ดต่อหนึ่งผลผลอ่อนมีสีเขียว และผลแก่สีเหลืองอ่อน
มีรสขม จำนวนช่องในแต่ละผลจะมี 1 – 8 ช่อง
ส่วนใหญ่มีจำนวน 4 – 6 ช่อง และมีจำนวน 5 ช่อง
มากที่สุด ใน1 ผล จะมีเมล็ดดีมากที่สุด 2 – 3 เมล็ด
ประโยชน์ :
ไม้เลี่ยนสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้หลายประเภท เช่น
ใช้ทำไม้อัด ไม้บาง เนื่องจากเนื้อไม้มีลายสวย
ไม้อัดแผ่นเรียบ เนื้อไม้แปรรูปทำเครื่องใช้ต่าง ๆ
ในงานก่อสร้างได้ ใช้ทำสีย้อมผ้า
สรรพคุณทางยา
ใบ : น้ำคั้นจากใบสดใช้เป็นยาขับพยาธิ บำรุงธาตุ
ขับระดู ขับปัสสาวะแก้โรคนิ่ว เปลือกต้นและเปลือกราก :
ทำให้อาเจียน ขับถ่ายพยาธิตัวกลม รักษาโรคไข้มาลาเรีย
รักษาโรคผิวหนัง ฆ่าเหา ใช้ดอกเลี่ยน ๑ ช่อ
มาล้างให้สะอาด แล้วนำไปตำให้ละเอียดคนผสมกับน้ำมัน
มะพร้าวเล็กน้อย เอามาทาบริเวณที่มีอาการ ทาวันละ ๓
ครั้ง จนกว่าจะหาย ดอก : ใช้ทาแผลพุพองจากไฟไหม้
น้ำร้อนลวก น้ำมันจากผลใช้รักษาโรคผิวหนัง
หมายเหตุ : ผลเป็นพิษต่อคน ปลา สัตว์บางชนิด
ทำให้เกิดการผิดปกติ ทางเดินอาหาร ทำให้อาเจียน
และท้องเดิน |
